بیماری دیابت چیست؟
دیابت در تعریف کلاسیک خود به معنای افزایش حجم و تعداد دفعات ادرار فرد می باشد. این بیماری بر اساس میزان قند موجود در ادرار به دو نوع دیابت شیرین یا ملیتوس (Diabetes mellitus, DM) و دیابت بی مزه (Diabetes insipidus, DI) تقسیم بندی می گردد. دیابت شیرین که در گذشته به مرض قند شهرت داشت به دلیل علائم ترسناک خود نظیر تاری دید، زخم پای دیابتی و دیگر علائم سبب ترس در افراد مبتلا می گردید. ولی با توجه به پیشرفت علوم پزشکی و روش های کنترل این بیماری، فرصت های جدیدی در جهت کنترل و امید به درمان آن به وجود آمده است.
دیابت ملیتوس (شیرین) یا مرض قند به گروهی از بیماری ها گفته می شود که در اثر اختلال در استفاده از قند (گلوکز) موجود در خون به وجود می آید. گلوکز (قند) عنصری حیاتی برای سلامت بدن می باشد زیرا منبع مهمی برای تامین انرژی تمامی سلول های بدن فرد است.
سرنگ انسولین
عوامل مختلفی باعث ایجاد بیماری دیابت می شوند که در این مطلب به بررسی این عوامل، انواع آن و نحوه تشخیص و مدیریت دیابت می پردازیم.
دیابت شیرین از آن جهت حائز اهمیت است که می تواند موجب بالا رفتن قند خون در افراد مبتلا گردد و این ازدیاد بی رویه سبب مشکلات و عوارض شدیدی در بدن بیمار شود. به همین دلیل شناخت دقیق آن می تواند ما را به درک بهتری جهت کنترل و کم کردن عوارض این بیماری برساند. در ادامه ی این مقاله منظور از دیابت فقط دیابت شیرین یا ملیتوس می باشد.
انواع دیابت کدامند؟
انواع بیماری دیابت دارای دسته بندی ها مختلفی می باشد. در دسته بندی ذکر شده ، انواع دیابت به دو گروه برگشت پذیر و برگشت ناپذیر تقسیم شده است. انواع برگشت پذیر مواردی هستند که فرد مبتلا در صورت درمان، بهبودی کامل پیدا می کند. در انواع برگشت ناپذیر تنها می توان علائم و عوارض بیماری را کاهش داده و کنترل کرد.
برگشت پذیر:
پیش دیابت
دیابت بارداری
برگشت ناپذیر:
دیابت نوع ۱ (دیابت وابسته به انسولین یا دیابت جوانی)
دیابت نوع ۲ (دیابت غیر وابسته به انسولین)، شایع ترین نوع دیابت
دیابت مونوژنیک (Monogenic diabetes)
دیابت شیرخوارگان (Natal Diabetes Mellitus ,NDM)
دیابت بلوغ (Maturity onset diabetes of the young ,MODY)
دیابت مرتبط با سیستیک فیبروزیس (Cystic fibrosis related diabetes ,CFRD)
علل بروز دیابت چه چیزهایی هستند؟
به طور کلی بیماری دیابت هنگام بروز مشکلات متابولیکی بدن در استفاده از هورمون انسولین به وجود می آید. در حالت عادی پانکراس (لوزالمعده) که در پشت معده واقع شده است، هورمون انسولین را برای ذخیره سازی و مصرف قند و چربی در بدن از طریق خوردن غذا و تبدیل آن به انرژی مورد نیاز سلول ها، ترشح می کند.
قیمت سرنگ آوا
این بیماری در صورتیکه پانکراس اولاً به میزان کم یا اصلا انسولین تولید نکند و یا بدن بنا به دلایل مختلف به انسولین تولید شده پاسخ ندهد، ایجاد می شود. مهم ترین و عمومی ترین ین دلایل بروز دیابت از هر نوعی در افراد، موارد زیر می باشند:
عوامل ژنتیکی
چاقی
عدم تحرک
سبک زندگی و تغذیه
اما علاوه بر موارد گفته شده برخی عوامل دیگر در بروز انواع مختلف بیماری ازدیاد قند خون موثر می باشند که به آنها می پردازیم :
علل بروز پیش دیابت:
پیش دیابت به مرحله ای از بیماری گفته می شود که میزان قند خون بیش از حد نرمال بوده اما هنوز به اندازه ای نرسیده است که در دسته دیابت نوع ۱ و یا نوع ۲ شناخته شود. پیش دیابت ممکن است در اثر اضافه وزن و عدم تحرک یا عواملی مانند پرخوری، سوابق ژنتیکی و وراثت بروز پیدا کند.
علل بروز دیابت بارداری:
این نوع دیابت می تواند در زنان باردار ایجاد شود و در اکثر مواقع این بیماری بعد از زایمان از بین می رود. عوامل زیر در بروز دیابت بارداری موثر است:
زایمان نوزاد بیشتر از ۴/۵ کیلو گرم
سابقه دیابت در خانواده
ابتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک (Polycystic ovary syndrome, PCOS)
هورمون های تولید شده توسط جفت که باعث ایجاد و یا افزایش مقاومت به انسولین در مادر می شود.
علل بروز دیابت مونوژنیک (Monogenic diabetes):
جهش ژنتیکی (فقط در یک ژن) مهم ترین علت پدید آورنده این بیماری می باشد. این جهش در هریک از ژن های مرتبط با متابولیسم، تولید انسولین و یا کنترل قند خون می تواند باعث ایجاد نوعی اختلال در کنترل قند خون شده و دیابت مونوژنیک را سبب شود.
دیابت شیرخوارگان :
پانکراس از بدو تولد توانایی تولید انسولین کافی جهت کاهش قند خون را ندارد. این نوع دیابت معمولا با دیابت نوع 1 اشتباه گرفته می شود.
دیابت بلوغ :
این نوع دیابت معمولا در دوران بلوغ یا پیش از بزرگسالی رخ می دهد که نوع دیگری از دیابت مونوژنیک است و تا به حال جهش های مختلفی به عنوان عامل ایجاد این نوع دیابت شناخته شده است. این جهش ها توانایی پانکراس برای تولید انسولین را محدود کرده و در نهایت سبب افزایش شدید قند خون می شود.
علل بروز دیابت مرتبط با سیستیک فیبروزیس:
جهش ژنتیکی دلیل اصلی بیماری دیابت سیستیک فیبروزیس است که در افراد مبتلا بافت مخاط ضخیم و چسبناک بوده و باعث ایجاد زخم در لوزالمعده و کاهش یا جلوگیری از تولید انسولین می گردد. با توجه به بررسی‌های انجام شده ۳۵ درصد افراد مبتلا به فیبروز سیستیک (Cystic fibrosis) دارای دیابت ناشی از سیستیک فیبروزیس هستند.
علائم دیابت مونوژنیک:
تشنگی و تکرر ادرار از نشانه های اصلی دیابت مونوژنیک می باشد.
علائم اختصاصی دیابت در نوزادان:
گاهی در نوزادان و کودکان مبتلا به دیابت بجز علائم اصلی بیماری، نشانه های دیگری نیز دیده می شود:
شب ادراری
تولد نوزاد با وزن بیشتر از ۴/۵ کیلوگرم
علائم اختصاصی دیابت در زنان :
دیگر نشانه های بیماری دیابت در زنان شامل موارد زیر می باشد:
عفونت مجاری ادراری
عفونت های قارچی
خشکی و خارش پوست
زایمان نوزادان با وزن بیشتر از چهار و نیم کیلوگرم
نکته: معمولا دیابت بارداری فاقد علائم اختصاصی بوده و با علائم بارداری اشتباه گرفته می شود.
علائم اختصاصی دیابت در مردان :
مشکلات جنسی به خصوص اختلالات نعوظ و کاهش شدید میل جنسی از رایج ترین علامت های دیابت در آقایان می باشد.
عوارض و خطرات ابتلا به دیابت چیست؟
بیماری های قلبی:
دیابت به شکل نگران کننده ای ریسک ابتلا به بیماری های قلبی را افزایش می دهد. بیماری هایی مانند بیماری های عروق کرونری با درد سینه ،
آنژین
، حمله قلبی و تنگی عروق برخی از این موارد می باشد.
بیماری های عصبی (نوروپاتی) :
قند بالا به دیواره مویرگ های تغذیه کننده سلول های عصبی آسیب رسانده و موجب بیماری های عصبی می شود. این بیماری معمولا اعصاب پاها را درگیر کرده و باعث مورمور شدن، بی حسی، احساس درد و سوزش در انگشتان، پنجه پا و مچ پا می شود.
آسیب پا:
آسیب به اعصاب پا و یا ایجاد اختلال در رگ های خونی پا ممکن است باعث بروز مشکلاتی مانند ایجاد زخم های دیر درمان شود که می تواند سبب عفونت و گسترش آن در سراسر بدن گردد. این عارضه در موارد شدید و حاد بیماری می تواند منجر به قطع عضو نیز گردد.
آلزایمر:
دیابت نوع دو و کاهش کنترل قند خون، خطر ابتلا به بیماری های زوال عقل مانند آلزایمر را افزایش می دهد.
زردی و یا مشکلات تنفسی:
مادرانی که قبل از بارداری مبتلا به دیابت هستند، در صورت عدم کنترل بیماری خود ممکن است نوزادانی با مشکلات زردی و یا مشکلات تنفسی به دنیا آورند.
علائم اختصاصی دیابت در زنان :
دیگر نشانه های بیماری دیابت در زنان شامل موارد زیر می باشد:
عفونت مجاری ادراری
عفونت های قارچی
خشکی و خارش پوست
زایمان نوزادان با وزن بیشتر از چهار و نیم کیلوگرم
نکته: معمولا دیابت بارداری فاقد علائم اختصاصی بوده و با علائم بارداری اشتباه گرفته می شود.
علائم اختصاصی دیابت در مردان :
مشکلات جنسی به خصوص اختلالات نعوظ و کاهش شدید میل جنسی از رایج ترین علامت های دیابت در آقایان می باشد.
تست های آزمایشگاهی:
در صورت احتمال ابتلا به پیش دیابت یا دیابت ممکن است آزمایش های دیابت از طرف پزشک تجویز گردد:
قند خون ناشتا(Fasting blood sugar, FBS)
قند خون (Blood sugar, BS)
آزمایش تحمل گلوکز خوراکی (Oral glucose tolerance test, OGTT)
هموگلوبین A1C (میزان قند خون 3 ماه قبل را نشان می دهد)
تست های مرتبط با دیابت بارداری شامل:
قند خون بارداری (تست بررسی احتمال ابتلا به دیابت مونوژنیک و یا دیابت سیستیک فیبروزیس:
روش های بررسی ژنتیکی مانند تکنیک توالی یابی نسل جدید (Next Generation Sequencing, NGS)
در حال حاضر غربالگری خاصی برای این دو نوع دیابت وجود ندارد).
افزایش قندخون چه اثراتی بر بدن می گذارد؟